dr hab. Ewa Wyka, prof. PAN

25.04.2017 | 09.01.2024

Pracownia Historii Nauk Ścisłych

tel. +48 519 516 446

dyżury: trzecia środa miesiąca

e–mail: ewawyka@gmail.com

ORCID: 0000–0003–3822-7377

E.Wyka

Zainteresowania naukowe

  • historia nauk matematyczno-przyrodniczych
  • historia i ewolucja instrumentarium naukowego
  • arystokratyczne i akademickie kolekcje przyrządów naukowych XV–XIX w.
  • wytwórczość przyrządów naukowych
  • muzealnictwo nauki i techniki
  • popularyzacja nauki.

Wykształcenie, stopnie i tytuły naukowe

  • dr nauk chemicznych, Wydział Chemii, Katedra Technologii Chemicznej Uniwersytet Jagielloński (1982)
  • habilitacja, Instytut Historii Nauki PAN w Warszawie (2016)

Zatrudnienie

  • Od 1 XI 1983 do obecnie: Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, kustosz dyplomowany, w latach 1995–2012 kierownik Działu Instrumentów Naukowych.
  • 1998–2015: zastępca dyrektora Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie do spraw merytorycznych.
  • Od IX 2015 – Instytut Historii Nauki PAN w Warszawie.

Doświadczenie międzynarodowe

Stypendia naukowe

  • Stypendium Soros Fundation, Oxford Museum of the History of Science, Oxford, X. 1995. Wyjazd studyjny z zakresu historii instrumentarium chemicznego i fizycznego.
  • Stypendium Rządu Amerykańskiego International Visitors Programme, maj- czerwiec 1998. Objazd naukowy amerykańskich muzeów nauki i techniki – konsultacje w zakresie organizacji wystaw interaktywnych, zagadnień muzealnych (dokumentowanie, konserwacja i przechowywanie zbiorów), funkcjonowania i przepisów prawnych muzeów amerykańskich.
  • Research Travel Grant, Bakken Library and Museum, Minneapolis, maj 2003. Pobyt studyjny, badania w zakresie historii rozwoju instrumentarium fizycznego, organizacji programów dydaktycznych i popularyzatorskich w muzeach nauki.

Organizacja konferencji międzynarodowych

  • Konferencja Scientific Instrument Society, 10–14 V 1993, Muzeum UJ, Kraków
  • Współudział w organizacji międzynarodowej sesji wyjazdowej Office de Coopération et d’Information Muséographiques (OCIM), Muzeum UJ, Kraków 2000
  • XXV Scientific Instrument Symposium, Scientific Instrument Commission (SIC) of the International Union of the History and Philosophy of Science (IUHPS); temat: East and West: The Common European Heritage, 10–14 IX 2006, Muzeum UJ, Kraków
  • Annual Conference Middle European Union of Technical Museums, listopad 2007, Kraków, Muzeum Inżynierii Miejskiej
  • Konferencja „Wizualizacja wiedzy. Od Biblia Pauperum do hipertekstu”, (wspólnie z Muzeum Narodowym w Warszawie i Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego), Warszawa, grudzień 2010
  • Annual Conference Middle European Union of Technical Museums, 14–17 X 2014 Kraków, Muzeum Inżynierii Miejskiej
  • The International Committee for Museums and Collections of Science and Technology International Council of Museums (CIMUSET ICOM), Muzeum Inżynierii Miejskiej, 6–11 IX 2015
  • Organizacja i prowadzenie sesji w ramach 61 Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Chemicznego, tytuł sesji: Jędrzej Śniadecki i jego dziedzictwo, Kraków, 17–21 IX 2018

Udział w krajowych i międzynarodowych projektach badawczych

Członkostwo w towarzystwach i organizacjach naukowych

Organizacje międzynarodowe

  • European Chemical Society, od 2018 r.
  • Antiquarian Horological Society od 2005 r.
  • The International Society of Antique Scale Collectors, od 2005 r.
  • Universeum network, od 2004 r.
  • International Council of Museums, od 2000 r.
  • Middle-European Union of Technical Museums, od 2000 r.
  • The International Union for History and Philosophy of Science and Technology – Scientific Instrument Commission, od 1995 r.
  • Scientific Instrument Society, od 1995 r.

Instytucje krajowe

  • Komitet Historii Nauki i Techniki PAN, ekspert od 2020 r
  • Polskie Towarzystwo Historyczne, Kraków – członkostwo, od 2018 r.
  • Stowarzyszenie Muzeów Sztuki Inżynieryjnej, od 2016 r.
  • Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych, od 2015 r.
  • Komitet Polski ICOM (International Council of Museums), od 2000 r.
  • Komisja Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności, od 1999 r.
  • Krakowskie Towarzystwo Ochrony Zabytków Techniki, od 1996 r.
  • Polskie Towarzystwo Chemiczne, od 1992 r.
  • Stowarzyszenie Muzealników Polskich, od 1989 r.

Wybrane publikacje

Książki autorskie i współautorskie

  • …Ciekawym wiedzieć i widzieć skutki… czyli dzieje i znaczenie kolekcji przyrządów naukowych Stanisława Augusta, wyd. Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, Księgarnia Akademicka, Kraków 2015.
  • Uczony i jego pracownia, Katalog wystawy (Anna Jasińska, Ewa Wyka) wyd. Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005

Rozdziały w pracach zbiorowych

  • Scientific Instruments and the Legacy of Johannes Broscius – Professor of the Krakow Academy, [w:] European Collections of Scientific Instruments, 1550–1750, red. Giorgio Strano, Stephen Johnston, Mara Miniati and Alison D. Morrison-Low, History of Science and Medicine Library, vol. 10, Leiden – Boston 2009, s.149–159.
  • Stanisław August – protektor nauk i uczonych, [w:] Stanisław August. Ostatni król Polski, red. Angela Sołtys, wyd. Zamek Królewski w Warszawie 2011, s. 378–385.
  • Ewa Wyka, Muzea uniwersyteckie i muzea nauki w Polsce [w:] Muzea polskie, red. Dorota Folga-Januszewska, wyd. BOSZ, Warszawa 2011 (wydanie polskie i angielskie).
  • Collections of Experimental Natural Philosophy in 18th-century Poland [w:] Cabinets of Experimental Philosophy in Eighteenth-Century Europe, red. Jim Bennett and Sofia Talas, Brill, Leiden – Boston 2013.
  • Muzeum uczelniane a akademickie dziedzictwo naukowe,[w:] Muzeum etyczne. Księga dedykowana Profesorowi Stanisławowowi Waltosiowi w 85. rocznicę urodzin, t. 15 serii wydawniczej „Muzeologia”, red. Dorota Folga-Januszewska, Paweł Jaskanis, wyd. Universitats i Muzeum Pałacu Króla Jana II w Wilanowie, Warszawa 2017, s. 141–150.
  • Szkoła Dominikanów w Grodnie, rok 1793., [w:] Grodnae et Orbi, Гарадскія суольнасці і гарадское асяроддзе XIV – XX стст., (Społeczności miejskie i środowisko miejskie), Materiały Międzynarodowej Konferencji (Grodno, 4–5 listopada 2017), red. Aьесь Rадюк Bімаль Галбовіч, wyd. Aндрэѝ Mѝкалаевіч Янушкевіч, Mińsk 2018, s. 110–122.
  • The Polish industrial heritage – its protection and interpretation, [w:] Technical Heritage and Cultural Identity, Materiały pokonferencyjne: “45th Conference of CIMUSET, International Committee for Museum and Collections of Science and Technology”, Conception & book cover: Ech cherki DAHMALI Rabat, Marocco, 2017, s. 54–58.
  • Scientific Heritage – How to Understand and Study It? [w:] “47th Conference of CIMUSET, Voices of Traditions for a Sustainable Future”. Kyoto, 1-7 IX 2019, red. Ech-cherki Dahmali. Maroc Telecom Museum, Rabat 2020, s. 109-115; ISBN: 978-2-491997-08-3.
  • Dziedzictwo nauki – znana przeszłość i niełatwa teraźniejszość, [w:] Trudne dziedzictwo: Materiały z II Konferencji Muzealnej Stowarzyszenia Muzealników Polskich 11-13 marca 2020 r. w Białymstoku, red. Marek Gajewski, Bogusław Kosel, Magdalena Muskała, Białystok: Oddział Podlaski Stowarzyszenia Muzealników Polskich, 2021 r., s. 107-122, ISBN 978-83-960139-5-8, 978-83-86232-62-68.
  • Jan Ejsymont – chemik technolog, [w:] Wydział Chemii UJ w latach 2000-2021. Złota Księga Wydziału Chemii, tom III, red. Alicja Rafalska-Łasocha, Wydawnictwo Antykwa, Kraków 2021, s. 471-474, ISBN 978-83-951195-4-5.

Artykuły

2021

  • Mechanik uniwersytecki Władysław Antoni Grodzicki i jego skraplarki gazów, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2021, t. 66, nr 1, s. 109-134, DOI 10.4467/0023589XHHNT.21.004.13388

2020

  • The World Inventory of Historical Scientific Instruments – The Polish Contribution, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2020, t. 65, nr 1, s. 81–99, DOI 10.4467/0023589XKHNT.20.005.11621

2019

  • Trójwymiarowe modele matematyczne na przykładzie obiektów ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, (wspólnie z Jackiem Rodzeniem i Krzysztofem Maślanką ) „Studia Historiae Scientiarum”
  • Calikowscy – krakowscy wytwórcy przyrządów naukowych, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2019, t. 64, nr 2, s. 79–103. DOI 10.4467/0023589XKHNT.19.015.10345
  • Recenzja: „Marek Górlikowski, Noblista z Nowolipek. Józefa Rotblata wojna o pokój.”, Analecta  XXVIII: 2019, z. 2, s. 159-162,

2018

  • Muzeum uczelniane w służbie społeczności akademickiej, „Opuscula Musealia” 2018, vol. 25, s. 127–134.

2017

  • Zapomniana kolekcja naukowa Stanisława Augusta – gdzie jej szukać ? [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, red. Wojciech Walczak, Karol Łopatecki, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2017, t. X, s. 409–422.

2016

  • Początki radiologii w Polsce w świetle dokumentów i eksponatów znajdujących się w zbiorach Uniwersytetu Jagiellońskiego, Andrzej Urbanik, Ewa Wyka, Monika Urbanik, „Opuscula Musealia”, 2016, vol. 24, s. 173–186, publikowany online 1 lipca 2017 DOI: 10.4467/20843852.OM.16.015.7448
  • Doświadczenia fizyczne Nayiaśnieyszemu PANU… okazywane roku 1793. w Grodnie przez JXX Dominikanów Konwentu tamecznego. Analiza tekstu., „Studia Historiae Scientiarum”, 2016, vol. 15, s. 111–156. DOI: 10.4467/23921749SHS.16.006.6149

1994-2014

  • Najstarsze naczynia chemiczne w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Opuscula Musealia, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Kraków, z. 7, 1994 r.
  • Willem Hackmann, Ewa Wyka, X-ray photographs from Poland, „Bulletin of the Scientific Instruments Society”, London, 1996.
  • Pyrometr – nowy nabytek w zbiorach Muzeum UJ, „Opuscula Musealia, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Kraków, z.9, 1998 r.
  • Kostki wg. J. Napiera – siedemnastowieczny przyrząd kalkulacyjny. Rola i znaczenia w rozwoju metod obliczeniowych, Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków, t. II. s. 91–106, 2000.
  • Kostki obliczeniowe Johna Napiera, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 45/3–4, s. 209–229, 2000.
  • Kostki wg J. Napiera – wczesny instrument kalkulacyjny w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Opuscula Musealia, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Kraków, z.10, 2000 r.
  • Muzea nauki i techniki w Chinach, „Opuscula Musealia, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Kraków, z.12, 2002 r.
  • Ewolucja instrumentów naukowych, [w:] Polscy twórcy aparatury naukowej, PAU, A. Strzałkowski (red.), Kraków 2006, s. 9–27.
  • Liquefaction of gases: its history and the problem surrounding the discovery, Proceedings of the XXV Scientific Instruments Symposium, Scientific Instrument Commission International Union of the History and Philosophy of Science, Cracow, 2006, 79– 86.
  • Inga Keil, Ewa Wyka, Georg Friedrich Brander (1713–1783), Mechanicus in Augsburg, and the King of Poland Stanisław August Poniatowski, Proceedings of the XXV Scientific Instruments Symposium, Scientific Instrument Commission International Union of the History and Philosophy of Science, Cracow, 2006.
  • Mechanik warszawski Abraham Izrael Staffel ( 1814–1885) i jego wynalazki. Abraham Izrael Staffel, a Varsovian maker, and his inventions, „Opuscula Musealia, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Kraków, z.16, 2008, s. 127–139, także strona internetowa Polish Contribution to Computing, adres: https://207.203.212.204/EN/HistoryDetail.aspx?c=14
  • Ewa Wyka, Małgorzata Taborska, University Museums in Poland, „Opuscula Musealia, Zeszyty Naukowe Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego”, z.17, 2009 r. s. 31–38.
  • Od kunstkamery do osiemnastowiecznego gabinetu naukowego 2010; ebook: https://wiedzaiedukacja.eu/archives/54787; w wersji elektronicznej jako materiały pokonferencyjne konferencji Wizualizacja wiedzy. Od Biblia Pauperum do hipertekstu, Portal „Wiedza i edukacja” (e-book).
  • noty biograficzne: Cham Zelig Słonimski, Abraham Izrael Staffel, Abraham Stern, [w:] Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę, Słownik polskich i związanych z Polską odkrywców, wynalazców oraz pionierów nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki, red. Bolesław Orłowski, Warszawa 2015.

Publikacje popularnonaukowe – wybór

  • Mówiące maszyny. Fonograf – gramofon. 1877–1929, Katalog wystawy Kraków, 2000.
  • Jakie dziedzictwo i dorobek techniczny jutro? Obszary działania i polityka gromadzenia zbiorów Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie / Quel patrimoine pour demain? Le choix du Muséee l`Ingénierie urbaine de Cracovie [w:] Muséologie en Pologne. Muséums, musées des sciences, parc naturels et organismes muséaux, La Lettre de l`OCIM, nr.76, 2001, s. 80-84; edycja w j. polskim i francuskim.
  • Ewa Wyka, Maciej Kluza, Wystawy interaktywne w Polsce – analiza problemu na podstawie wystawy w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego / L`interactivité dans les musées polonais, analyse d`une expérience au Musée de l`Université Jagiellonique à Cracovie [w:] Muséologie en Pologne. Muséums, musées des sciences, parc natureles et organismes muséaux, La Lettre de l`OCIM, nr.76, 2001 s. 85–81; edycja w j. polskim i francuskim.
  • Osiemnastowieczny mikroskop, dziewiętnastowieczny arytmometr – cenne nabytki w zbiorach instrumentów naukowych Muzeum U.J. „Alma Mater” 12.11. 2001
  • Marian Smoluchowski we wspomnieniach bliskich i przyjaciół / Marian Smoluchowski as remembered by his relatives and friends, [w:] Marian Smoluchowski 1872–1917. Fizyk taternik – romantyk nauki. Katalog wystawy, Muzeum UJ, 2002, s. 31–45.
  • Ewa Wyka, Maciej Kluza, Marian Smoluchowski (1872–1917) – fizyk, taternik, romantyk nauki. Okolicznościowa wystawa w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego [w:] Marian Smoluchowski. Od teorii atomistycznej do fizyki współczesnej, red. Adam Strzałkowski, Komisja Historii Nauki PAU, Monografie.6, s. 63–73, Kraków 2003; także: Zwoje: https://www.zwoje-scrolls.com/zwoje35/text18p.htm
  • E. Wyka, M. Kluza, Nauki dawne i niedawne. Dydaktyczna wystawa interaktywna w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Fizyka w Szkole”, nr 1 (2002), s. 56–59.
  • M. Kluza, E. Wyka, Marian Smoluchowski (1872–1917) – fizyk, taternik, romantyk nauki, „Wierchy”, nr 68 (2002), s. 306–308.
  • M. Kluza, E. Wyka, Polscy twórcy aparatury naukowej. Okolicznościowa wystawa czasowa w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego [w:] Polscy twórcy aparatury naukowej, Monografie Komisji Historii Nauki PAU, nr 10 (2006) s. 277–285.
  • Kwadrant morski – nowy nabytek do zbiorów Muzeum UJ, „Alma Mater” nr 96, 2007, s. 55–56.
  • E. Wyka, M. Kluza, W świecie zmysłów, „Alma Mater”, nr 80 (2006), s. 73–75.
  • Ewa Wyka, Maciej Kluza, Percepcja edukacyjnych wystaw interaktywnych na podstawie przeprowadzonych ankiet, Muzea dla edukacji – materiały pokonferencyjne, Kraków 2007.
  • Muzeum Inżynierii Miejskiej – 12 lat działalności, Biuletyn Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, zeszyt 3, Kraków 2010.
  • Od zajezdni tramwajowej do placówki muzealnej i dalej, Materiały pokonferencyjne III Konferencji muzeów górniczych i skansenów podziemnych, wyd. Muzeum Żup Solnych w Wieliczce.
  • Marcin Banaś, Ewa Wyka, XVIII-wieczny ekwatoriał – nowy nabytek do zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Alma Mater”, nr. 147, 2012, s. 10–11.
  • Przyrządy kriogeniczne w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, folder okolicznościowy towarzyszący sesji z okazji 130-lecia skroplenia gazów stałych przez K. Olszewskiego i Z. Wróblewskiego, Kraków, wyd. Instytut Chemii UJ, 2013.

Inne

Wystawiennictwo: scenariusze i realizacja wystaw

I. Wystawy interaktywne, złożone z modeli edukacyjnych typu hands-on, obsługiwanych przez zwiedzającego i ilustrujące zjawiska lub zagadnienia fizyczne

  • „Nauki dawne i niedawne. Wystawa interaktywna.” Zrealizowana i udostępniana w Muzeum UJ w latach 2000–2005, nadal udostępniana jako wystawa objazdowa. Autorzy wystawy: prof. dr hab. Jerzy M. Kreiner, dr Ewa Wyka, dr Maciej Kluza
  • „Zabawy z nauką. Wystawa interaktywna.” Zrealizowana i udostępniana w Muzeum Inżynierii Miejskiej w latach 2000–2005; autorzy wystawy: dr Ewa Wyka, Marek Golonka, dr Iwona Nowak.
  • „Ogródek nowych słówek. Wystawa interaktywna.” Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, rok 2003. Autorzy wystawy: Ewa Wyka, Marek Golonka (koncepcja merytoryczna), Łukasz Tabakowski (praca magisterska Łukasza Tabkowskiego, ASP Kraków, opiekun pracy dr hab. Marek Liskiewicz).
  • „Świat zmysłów. Wystawa interaktywna”, Muzeum UJ, 2006 . Autorzy wystawy: Maciej Kluza, Ewa Wyka.
  • „Ogród Profesorski Muzeum UJ”– Collegium Maius, udostępniana od 2009 r. jako wystawa plenerowa; autorzy wystawy: dr Ewa Wyka, dr Maciej Kluza, Marcin Banaś, dr Małgorzata Taborska, dr Jan Mietelski.
  • „Wokół koła. Wystawa interaktywna” w Muzeum Inżynierii Miejskiej (od 2010 r.) autorzy wystawy: dr Ewa Wyka, Marek Golonka, dr Iwona Nowak.
  • Współrealizacja projektu: „Poszerzenie oferty Ogrodu Doświadczeń im. Stanisława Lema o nowe przestrzenie edukacji przyrodniczej”, 2014. Projekt realizowany przez zespół pracowników Muzeum Inżynierii Miejskiej (dr Rafał Sworst, Ewa Wyka, Marek Golonka, Ewelina Jędrychowska) i przez prof. Jacka Rajchela – Wydział Geologiczny AGH.
  • „Więcej światła. Wystawa interaktywna” ( 2014),autorzy: Ewa Wyka, Piotr Turowski, dr Rafał Sworst, Ewelina Jędrychowska.

II. Wystawy upowszechniające dziedzictwo nauki

  • „Instrumenty próżniowe w zbiorach Muzeum UJ”, 1997 r. Autor wystawy: Ewa Wyka.
  • „Pionierzy radiologii krakowskiej. W stulecie”. Muzeum UJ 1996 r. Autorzy wystawy: Ewa Wyka, dr Andrzej Urbanik.
  • „Blaski chirurgii krakowskiej”, Muzeum UJ, 2002. Autorzy wystawy: Ewa Wyka, dr Ryszard Gryglewski.
  • „Polscy wytwórcy aparatury naukowej”, wystawa towarzysząca sesji naukowej, 2003. Autorzy wystawy: dr Ewa Wyka, dr Maciej Kluza.
  • „Uczony i jego pracownia”, Muzeum UJ, 2009. Autorzy wystawy: dr Ewa Wyka, Anna Jasińska.
  • „Przyrządy z uniwersyteckich pracowni XX wieku”, Muzeum UJ, 2012. Autorzy wystawy: dr Ewa Wyka, dr Małgorzata Taborska.
  • „Marian Smoluchowski 1872–1917. Fizyk, taternik, romantyk nauki”, Muzeum UJ, 2002. Autorzy wystawy: dr Ewa Wyka, dr Maciej Kluza.

Referaty wygłoszone w trakcie konferencji

2021

  • From Museums to Centers: Exhibiting Science in Poland, Symposium: Museum Revolutions? Transformations of Science and Technology Display in Central and Eastern Europe since the 20th Century, Prague International Congress of History of Science and Technology, the Division of History of Science and Technology of the International Union of History and Philosophy of Science and Technology (IUHPST/DHST), Praga, 26 VII 2021
  • Jagiellonian University mechanicians – their workshop and instruments – 19th-20th century, Symposium Scientific Instrument Commission, Prague International Congress of History of Science and Technology, the Division of History of Science and Technology of the International Union of History and Philosophy of Science and Technology (IUHPST/DHST), Praga, 28 VII 2021

2020

  • Niedocenione dziedzictwo nauki. Rys historyczny, próba interpretacji”, konferencja: „Trudne dziedzictwo”, Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Białystok, 11-13 III 2020
  • Instrumenty i modele dydaktyczne w matematyce”, Seminarium z historii matematyki, Pracownia Historii Matematyki, Instytut Matematyki UJ, Kraków, 13 I 2020

Arrow Button Wróć

Polityka prywatności Więcej or ZAMKNIJ KOMUNIKAT