Gdański astronom Piotr Crüger (1580–1639) i jego sieć naukowych korespondentów

23.09.2016 | 23.09.2016

W literaturze przedmiotu poświęconej Piotrowi Crügerowi (1580–1639), wychowankowi gdańskiego Gimnazjum i absolwentowi uczelni w Królewcu, Lipsku i Wittenberdze, poświęcano przede wszystkim uwagę jego roli w kształtowaniu o wiele ważniejszej dla siedemnastowiecznej nauki postaci: Jana Heweliusza. O ile wpływ Crügera na rozwój talentu astronomicznego autora Selenografii pozostaje bez dyskusji, o tyle bardzo często zapomnieniu ulega fakt, że sam Crüger nie był wyłącznie autorem kalendarzy i profesorem gdańskiego Gimnazjum, lecz także dosyć aktywnym członkiem nowożytnej wspólnoty uczonych, przede wszystkim dzięki publikacjom dotyczącym metod matematycznych, obserwacji astronomicznych (głównie komet) oraz udziałowi w kontrowersjach związanych z wprowadzeniem zreformowanego kalendarza. Jednym z pól, na których rozliczne zainteresowania Crügera odcisnęły swoje piętno, była prowadzona przezeń korespondencja, której fragmenty są do dnia dzisiejszego zachowane w różnych kolekcjach europejskich.

W niniejszym wystąpieniu analizie poddane zostaną listy, które krążyły pomiędzy pracownią Crügera a pięcioma korespondentami: Denisem Pétau SJ (1583–1652), Philippem Müllerem (1585–1659), Samuelem Hartlibem (1600–1662), Martinem van den Hove (Hortensiusem, 1605–1639) i Janem Heweliuszem (1611–1687). Każdy z tych zbiorów listów jest relatywnie mały, zwłaszcza w zestawieniu z innymi zachowanymi do dnia dzisiejszego korpusami epistolograficznymi nowożytnych uczonych, w niektórych wypadkach (Hartlib) ma wręcz charakter epizodyczny, pozwalają jednak przyjrzeć się zagadnieniom, które na różnych etapach działalności naukowej frapowały Crügera, i stwierdzić, w jaki sposób próbował je rozwiązać i jakie przełożenie na jego publikacje miały poszczególne wymiany listów.

W wystąpieniu położony zostanie szczególny nacisk na serie listów, które gdański nauczyciel wymienił z Heweliuszem i Petaviusem, a które obecnie są przygotowywane do publikacji. Pierwsza seria, składająca się z oryginalnych listów Crügera i brulionów jego ucznia zachowanych w Observatoire de Paris, rzuca ważne światło na okres Heweliuszowej peregrynacji akademickiej po Europie Zachodniej, na sposób, w jaki nauczyciel próbował zainteresować swojego ucznia problemami badawczymi, które były mu bliskie, oraz jak próbował wprowadzić go do wspólnoty europejskich akademików. Druga seria, możliwa do zrekonstruowania dzięki zachowanym w Bibliothèque Nationale w Paryżu listom Crügera i wydanym przez samego Petaviusa odpowiedziom na jego listy, rzuca światło na do tej pory najmniej znany aspekt działalności badawczej gdańskiego astronoma, a mianowicie na jego dociekania związane z chronologią powszechną, głównie dotyczącą starożytnej Grecji i Rzymu i próby jej ugruntowania zarówno w źródłach piśmiennych, jak i w danych dostarczanych przez metody obliczeniowe astronomii.

Wróć